دیالکتیک

مردم استان خوزستان به دلیل تنوع قومیتی و فرهنگ‌های متنوع، به گونه‌های متفاوتی عزاداری می‌کنند، محافل روضه، نوحه‌خوانی و مقتل‌خوانی ویژه هر روز از مراسمی است که در خانه، مساجد و حسینیه‌ها در همه شهرهای خوزستان برگزار می‌شود.

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، مردم استان خوزستان به دلیل تنوع قومیتی و فرهنگ‌های متنوع، به گونه‌های متفاوتی عزاداری می‌کنند، محافل روضه، نوحه‌خوانی و مقتل‌خوانی ویژه هر روز از مراسمی است که در خانه، مساجد و حسینیه‌ها در همه شهرهای خوزستان برگزار می‌شود.

آیین‌های محرم شاید در نگاه اول متفاوت به نظر بیایند اما همه این آیین‌ها نقطه اشتراکی دارند.

هم نوایی با حماسه عاشورا و هم دردی با وقایع کربلا سطح «درام اجتماعی» در این مراسم به حدی بالاست که در زندگی روزمره جز در موقعیت‌های بسیار بحرانی و آن هم به مدتی بسیار کوتاه نمی‌توان به آن دست یافت.

جوانان عرب بیشتر تمایل به سینه زنی به سبک چلاب دارند، جوانان خوزستانی چفیه بر گردن، دسته دسته از محله‌های مختلف به موکب‌های حسینی می‌روند تا خود را برای چلاب زنی آماده کنند.

در این مراسم جوانان دوشادوش هم می‌ایستند، حلقه می‌زنند و دست چپ خود را بر کمر نفر کناری می‌گذارند، پای راست را بالابرده، محکم بر زمین می‌کوبند و بعد دست‌ها را بر سینه می‌زنند.

میان مداحی وقتی مداح وقفه‌ای می‌دهد یکی از میان مجلس فریاد می‌زند «یاعلی» سایر چلاب زنان در جواب می‌گویند «یا ابو حسین».

زنان به دلیل نقش گسترده‏‌ای که‏ در زندگی اجتماعی داشته‏‌اند بخشی از میراث فرهنگی و تمدن قوم خود را حفظ کرده و به این ترتیب سنت‏‌ها و آداب و رسوم اجتماعی را به دوره‏‌های بعد انتقال‏ داده‏‌اند.

در این میان می‌توان به مراسم سوگواری «لطمیه» و «رشگ» اشاره کرد که زنان عرب ایران برگزار می‌کنند، اجرای این مراسم در جنوب ایران پس از قرن‏‌ها هنوز متداول‏ است.

مراسم سوگواری زنانه، بعد از ذکر احادیث، جمعیت به پا می‌‏‌خیزند و برای مراسم لطمیه آماده‏ می‌‏‌شوند.

«ملایه» یا نوحه خوان شروع به خواندن نوحه که‏ متفاوت با نوحه‏ قبلی است می‌‏‌کند و حاضرین دو به‏ دو روبه‏‌روی هم می‌‏‌ایستند و هنگام لطم، یک بار به‏ طرف راست و یک بار به چپ با پیشانی و سر برمی‏‌گردند.

معمولا آن‌هایی که سینه می‌زنند با صوت جواب می‌‏‌دهند و سایر شرکت‏‌کنندگان‏ بیتی از نوحه را تکرار می‌‏‌کنند.

این مرحله‏ از مراسم لطم‏‌زنی را که اولین مرحلهی آن است، «فزاعیه» (حد وسط کند و تند)، از لحاظ ریتم و اجرا می‌‏‌گویند.

یکی دیگر از سبک‌ها سینه زنی زنان، سینه زنی ایستاده است که دست‌ها را به صورت ضربدر کرده بر سینه می‌زنند و با ریتمی کند سینه زنی را ادامه می‌دهند تا جایی که برای لحظاتی این ریتم تند‌تر می‌شود و زنان با «احوی، احوی» گفتن، ملایه را همراهی می‌کنند.

به این نوع سینه زنی که زنان با سرعت دست‌ها را بر سینه می‌زنند، «رشگ» گفته می‌شود.

مراسم «عرس قاسم»

عرس القاسم یکی از آیین‌های جذاب زنان عرب برای سوگواری حضرت قاسم ابن الحسن (ع) است.

مراسم «عرس القاسم» یا عروسی حضرت قاسم (ع) را زنان خوزستانی شب هشتم محرم برگزار می‌کنند.

در این مراسم که یکی از خانه‌ها به صورت نذری میزبانی آن را بر عهده می‌گیرد هجله‌ای نصب می‌شود و هنگام مراسم بانوان سینی‌های خود را در تاریکی مطلق که فقط شمع‌های سینی روشن هستند به دور «هجله» می‌چرخانند و سایر زنان با سینه زنی و «کل زدن» آن‌ها را همراهی می‌کنند.

شبیه خوانی به زبان عربی

شبیه خوانی یکی دیگر از انواع تعزیه میان مردم عرب خوزستان است که برخی هیئت‌ها از شب‌های اول محرم اقدام به برگزاری شبیه خوانی عربی می‌کنند.

براساس مطالعات صورت گرفته نخستین مراسم شبیه خوانی عربی در منطقه بیت چریم، با نام فعلی «شهر حر» برگزار شده است.

شهر حر در شمال شرق شوش و از توابع این شهرستان است که در حاشیه رودخانه دز و مسیر آن در 20 کیلومتری جاده اهواز- اندیمشک قرار دارد.

مراسم شبیه خوانی معمولابه صورت خودجوش توسط مردم در سطح روستا‌ها و شهرهای خوزستان برگزار می‌شود که می‌توان به آن‌ها به عنوان یک پدیده اجتماعی یاد کرد.

این مراسم که مردم خوزستان به آن «دایره» یعنی تجمع می‌گویند با زبان فصیح عربی و به صورت‌های گواگون برگزار می‌شود که مراسم شهر حر تفاوتی اساسی با همه دارد.

مراسم شبیه خوانی شهر حر در محلی وسیع در مرکز شهر برگزار می‌شود و در اجرای این مراسم از اسب‌ها و شترهای فراوانی استفاده می‌کنند.

در روز عاشورا اجرای مراسم شبی‌خوانی از 6 صبح آغاز می‌شود و تا ساعت 16 ادامه دارد و در پایان شب نیز عزاداران در تاریکی مطلق در وسط می‌دان‌ جمع شده، شمع روشن کرده و سینه زنی می‌کنند.

انتهای پیام/ج